Mówić po francusku z akcentem: czy to problem? / Parler français avec un accent: est-ce un problème?

Czy podczas nauki języka obcego prześladuje Was myśl o pozbyciu się polskiego akcentu? Znam to z autopsji: na pewnym etapie nauki języka byłam dość mocno skupiona na tym, by mieć jak najbardziej zbliżony do rodowitych Francuzów akcent. Swoją drogą, już samo pojęcie ‘francuskiego akcentu’ jest raczej względne, bo rodzajów akcentów we Francji jest sporo, w zależności od regionu.

Est-ce que, quand vous apprenez une langue étrangère, il est important pour vous de vous ‘débarasser’ de votre accent d'origine? Pour moi, cela l’a été à un moment: je voulais parler ‘comme une Française’ ce qui n’est pas très précis non plus, étant donné le nombre d’accents différents en France…

Zastanawiałam się ostatnio, dlaczego sama kiedyś wytworzyłam sobie taką presję odnośnie akcentu. Nie było to podyktowane studiami, bo na uczelni uczono nas oczywiście poprawnej wymowy, ale nikt nas nie nękał za akcent- piszę o tym, bo wiem, że na filologiach różnie bywa. Być może chęć zniwelowania obcego akcentu wynikała z tego, że w trakcie nauki chce się cały czas robić postępy i w pewnym momencie- gdy przestaje się je wymiernie dostrzegać- byłby to wyraźny krok naprzód. Jednak znaczenie miał też na pewno fakt, że gdy przebywamy we Francji, ludzie zwracają uwagę na nasz akcent i nam to wyraźnie sygnalizują – myślę, że z tego powodu łatwo nabawić się kompleksów na punkcie akcentu, zwłaszcza z naszą polską ambicją.

Je me suis récemment demandé d’où venait cette pression que je me suis mise moi-même concernant l’accent. Ce n’était pas à cause de mes études, car, bien qu’on nous ait appris la prononciation correcte, nos profs – y compris les natifs- n’ont jamais insisté sur l’accent. Je pense qu’une des raisons a été ma volonté de progresser et comme à un moment donné, on ne voit plus tellement nos progrès dans l’apprentissage d’une langue, le fait d’enlever l’accent polonais aurait été un pas en avant. Mais il y avait une autre raison pour cela: le fait que quand j’ai travaillé en France, plusieurs fois de suite en été, on m’ait régulièrement fait des remarques sur mon accent.

Nie zrozumcie mnie źle. Nie mam na myśli tego, że każdy napotkany Francuz wytknie nam palcami obcy akcent, to nie tak. Często na tle nauki języka wywiązują się całkiem miłe pogawędki i wielu Francuzów pochwali nas za dobrą znajomość ich języka i powie, że jest to godne podziwu. Mam bardziej na myśli to, że zagraniczny akcent zawsze zwraca ich uwagę, a to i dobrze, i źle.

Je tiens à ne pas être mal comprise. Souvent, ces commentaries n’avaient rien de méchant, au contraire, ils donnaient lieu à des échanges très sympathiques et n’empêchaient pas les gens de me féliciter pour la bonne maîtrise de la langue. C’est juste qu’en France (et ailleurs, j’imagine) les gens remarquent l’accent étranger et souvent, ils le font savoir à l’interlocuteur: et cela peut être aussi bien gentil que gênant.

To całkiem praktyczne i sympatyczne, gdy pytanie o akcent jest pretekstem do ciekawych rozmów, gdy jest furtką, by poznać obcokrajowca bliżej, by dowiedzieć się czegoś o jego historii. Dzięki temu znajomość może dość płynnie przejść na ‘wyższy poziom’ i umożliwia nam to poruszenie głębszych tematów.

Je trouve que parfois c’est vraiment très sympa et en quelque sorte pratique de poser la question sur l’accent étranger que l’on entend: déjà, c’est une prevue que l’on s’intéresse à l’autre et que l’on a envie de mieux connaître la personne en face de nous et son histoire. C’est pour cela que je le trouve ‘pratique’: cette question s’avère un bon prétexte pour avoir une conversation un peu plus approfondie sur le sujet, ou même sur d’autres sujets.

Problem w tym, że nie zawsze i nie z każdym mamy ochotę na takie tematy rozmawiać. Poczucie, że jak tylko otworzymy usta, jesteśmy natychmiast zaszufladkowani jako ktoś „nie stąd” może uwierać, zwłaszcza, gdy decydujemy się osiąść we Francji. Lub gdy zwyczajnie chcielibyśmy wtopić się w tłum, poczuć się jak część całości, a nie ciągle jak odrębna jednostka.

Le problème, c’est que la personne étrangère n’a pas toujours envie de raconter son histoire, et peut-être pas à tout le monde non plus. Le fait de savoir que dès qu’on ouvre la bouche, tout l’entourage saura que l’on ne vient pas ‘d’ici’ peut être un peu gênant et intimidant aussi, surtout pour les personnes qui décident de vivre en France et qui voudraient juste se sentir comme les autres, et non pas être toujours remarqué comme quelqu’un de différent.

Dla lepszego zobrazowania tematu podam Wam kilka przykładów. Gdy, mieszkając jeszcze w Polsce, pracowałam co roku w sezonie jako przewodnik we Francji, komentarze na temat akcentu jakoś szczególnie mi nie przeszkadzały. Może na początku mi trochę dokuczały- bo było to dla mnie jak ukłucie: ‘wcale nie mówisz tak dobrze, jak byś chciała’- ale raz , że rozmówcy często mówili, że ten petit accent jest charmant (uroczy), dwa, że najczęściej właśnie z tego pytania wywiązywała się nad wyraz ciekawa wymiana zdań, której nie doświadczali inni przewodnicy- Francuzi. Jako że jestem otwarta i bardzo lubię kontakt z ludźmi, doceniałam ten bliższy kontakt z turystami.

Pour mieux m’expliquer, voici quelques exemples. Quand j’étais encore étudiante en Pologne et je venais en France en été pour travailler, les commentaires sur l’accent ne me dérangaient pas plus que cela. Juste au début, j’ai été un peu complexée par cela, en me disant: ‘et voilà, en réalité, tu ne t’exprimes pas aussi bien que tu le voudrais…’, mais avec le temps, j’ai appris à vraiment ne pas m’en faire. D’une part, on me parlait souvent de mon ‘petit accent charmant’ et, de l’autre part, après cette phrase suivait un échange, intéressant dans la plupart des cas, dont les autres guides, les Français, étaient privés. Comme je suis une personne ouverte et j’apprécie le contact humain, cela me plaisait d’avoir ces conversations avec les touristes, ayant pour point de départ mon accent étranger.

Moje postrzeganie tematu jednak trochę zmieniło się, gdy zamieszkałam na stałe we Francji. Pewnie echo polskiego akcentu nadal jest obecne, ale dziś na pewno nie jest to dla mnie powodem do kompleksów. Dobrze wiecie z bloga, że moje początki w Bretanii nie były łatwe. Odbierałam wtedy jako bardzo męczące pytania zadawane przez, na przykład, sprzedawców: ‘Skąd Pani jest? Co tutaj Panią sprowadziło? Czym się Pani zajmuje?’ Pamiętam, jak któregoś razu pani w perfumerii spytała, czy jestem ze Wschodu. Specjalnie odpowiedziałam lakonicznie „tak”, bo nie chciałam wchodzić w szczegóły i chyba mam do tego prawo? Ona jednak nie dała za wygraną i dopytywała, z jakiego kraju jestem, co było dla mnie dość niezręczne. Nie miałam ochoty opowiadać o swojej sytuacji anonimowej osobie, mogłam też przecież zwyczajnie się spieszyć. Przyszłam na zakupy, nie na pogaduszki i w takich sytuacjach wolałabym być potraktowana jak ‘standardowy’ klient- któremu na pewno by się takich pytań nie zadało- a nie taki, na którego zwraca się uwagę, bo jest ‘inny’.

Ma vision des choses a un peu changé depuis que j’ai décidé de m’installer en France. L’accent étant sans doute toujours là, ceci dit, je ne suis plus focalisée là-dessus ni complexée par ce fait. Si vous lisez ce blog depuis un moment, vous savez sans doute qu’il y a deux ans, ma situation était un peu difficile: en arrivant en Bretagne, je n’avais pas de travail, je ne connaissais pas grand monde. A cette époque-là, quand j’allais en ville, c’était surtout pour me faire changer les idées et j’avais moyennement envie de raconter ma vie aux vendeurs, qui, souvent, à ma grande surprise, me posaient des questions sur mes origines et voulais savoir ce que je faisais en France. Je me rappelle d’une fois où dans une parfumerie la dame m’a demandée si je venais de l’Est. J’ai répondu, un peu séchement (ce qui ne m’arrive pourtant pas souvent) qu’oui, en voulant clôre le sujet. Elle a quand même insisté en voulant savoir de quel pays j’étais originaire. Dans les situations comme celle-ci, je préférerais juste qu’on me traite comme un client ‘standard’ à qui on ne poserait jamais de questions de ce genre. C’est gentil de témoigner de l’intérêt à l’autre, mais cela peut être aussi stigmatisant ou simplement fatiguant.

Inna sytuacja: gdy ostatniego lata pracowałam jako przewodnik i prowadziłam też kasę biletową, pytania na temat akcentu i mojego pochodzenia pojawiały się na okrągło. Ich natężenie w ciągu dnia było czasem trudne do zniesienia, więc wymyśliłam dwa sposoby poradzenia sobie z tą sytuacją. Pierwszy: z zaciekawieniem (zamiast irytacji) obserwowałam, w jaki sposób ludzie próbują się czegoś dowiedzieć, bo co bardziej eleganccy i dyskretni Francuzi nie zapytaliby o to przecież wprost. Zadawali więc pytania takie jak: „a Pani, jest Pani z okolic?”, „Chyba nie jest Pani z Bretanii, prawda?”. Po drugie: przed rozpoczęciem zwiedzania sama mówiłam, skąd pochodzę. W przeciwnym razie, miałam wrażenie, że niektórzy bardziej niż na tym, co mówię, skupiali się na tym, jak mówię.

Une autre situation: quand je travaillais comme quide l’été dernier et j’étais aussi à la caisse, j’ai eu beaucoup d’interrogations concernant mes origines. Comme je l’ai déjà dit, cela ne me dérange pas en soi et je ne le prends pas mal, mais quand on a l’impression de passer sa journée à répondre à cette question, cela peut vite devenir un peu pénible. Plutôt que de m’énerver, je m’amusais donc à observer comment les personnes essaient de me poser la question (car souvent, c’était tourné assez discrétement, comme: ‘et vous, vous êtes de la région?’, ‘vous n’êtes pas bretonne?) et puis j’ai décidé d’expliquer au début de chaque visite d’où je venais. Sinon, j’avais l’impression que certains se focalisaient plus sur mon accent que sur mon discours, ce qui était quand même dommage, surtout si on est professionnel et si on s’attend à la même attitude de la part du public.

I to też jest trudne: chciałoby się przecież być traktowanym profesjonalnie i zależałoby mi, żeby odbiorcy skupili się na moim przekazie, a nie żeby traktowali mnie jak swego rodzaju ‘ciekawostkę’. Mam szczęście, że ludzie byli w stosunku do mnie zawsze mili i uprzejmi, bo koleżanka Polka, która również mieszka we Francji i pracowała tu latem jako kelnerka (mimo wyższego wykształcenia ma tu problem ze znalezieniem zatrudnienia) musiała zmierzyć się nie dość, że z ciągłymi komentarzami na temat akcentu, to jeszcze z przykrymi uwagami, że zabiera Francuzom pracę. To tak naprawdę jeszcze inny temat, ale ten przykład pokazuje, że od pytania o akcent do innych uwag i rozmów, niekoniecznie miłych, krótka droga.

Et encore, j’ai eu de la chance, car je n’ai jamais eu de commentaires désagréables, contrairement à une copine polonaise habitant en France. A défaut d’un emploi correspondant à son niveau d’études, elle a décidé de travailler en tant que serveuse pendant la saison estivale et, à part les remarques sur son accent, on lui a suggéré plus d’une fois d’avoir ‘volé’ du travail aux Français. Cela, c’est une autre histoire, mais on constate que cette question sur l’accent peut donner suite à une conversation, certes, mais pas forcément agréable à chaque fois non plus.

Jestem bardzo ciekawa, jakie są Wasze doświadczenia w tym temacie. Do stworzenia tego wpisu, może trochę nietypowego dla mojego bloga, zainspirowała mnie wymiana zdań na Facebook’owej stronie bloga Love for France. Uświadomiła mi ona, że inne Polki też spotykają się z komentarzami na temat ich akcentu i że niekoniecznie im to odpowiada. Jak jest u Was?

PS.Wszystkie zdjęcia z tego wpisu zrobiłam w Warszawie.

Cela m’intéressait vraiment de connaître votre point de vue sur le sujet et vos expériences par rapport à l’accent, peut-être en tant que francophone à l’étranger ou bien au contact avec des étrangers en France. 

PS. Toutes les photos de cet article ont été prises à Varsovie.